Nhờ các bác tư vấn về nuôi ngựa!

[greenvina.textile]

Hệ thống quảng cáo SangNhuong.com

Mình đang tìm hiểu về ngựa không phải để đua hay bán thịt mà để cưỡi... vào những chổ xe đi không được. Ví dụ: đất cát, đất dốc, đất lầy...Một con ngựa có tốn nhiều cỏ lắm không? Co hay bệnh tật gì không? Mua ngựa giống nào thì phù hợp, ở đâu..... Nếu bác nào có kinh nghiệm chỉ giúp! Xin cám ơn trước...

[utxitlbutton]

Hệ thống quảng cáo SangNhuong.com

Ồ chào kynongdan, chúc năm mới mạnh khỏe, phát tài.
Cái vụ ngựa cưỡi này mình cũng đang quan tâm đây, để tập thể thao.
Nhưng cũng chưa biết phải mua và nuôi như thế nào? Ké topic này của kynongdan nhé.

[gastech]

Tôi làm nghề buôn ngựa và luyện ngựa được 3 năm, trong thời gian chiếm SàiGon.
*
Ngựa Chợ Rã là ngựa ta, nhỏ con, chịu khổ, dễ nuôi, nhưng yếu, và tính tình
cũng rất phong phú. Dân ở đấy trả giá cao cho những con cưỡi êm, đi nhanh, và
bước chắc chắn. Những con cưỡi xóc, đi chậm, và hay dẵm lên cuội thì rẻ.
*
Ngựa Lạng Sơn và Cao Bằng thường lai ngựa Trung Quốc, có con to khoẻ và nhanh,
có con chỉ là ngựa ta thôi. Ngựa Trung Quốc tuy có to, nhưng chậm, và ngốc,
hay có tai nạn, như cà chủ vào vách đá, đập đầu chủ vào cành cây, dẫm vó lên
đá rời hay cuội nên bưóc đi chập choạng. Ngựa ta cũng có những tật này, nhưng
nó nhỏ và thấp, nên tai nạn cũng nhẹ hơn, và giá mua ngựa to lại nhiều hơn.
*
Ngựa Sơn La cũng là ngựa ta, nhưng cao giỏng và gầy hơn ngựa chợ Rã, nên nói
chung không bằng ngựa chợ Rã (Bắc Kạn, gần hồ Ba Bể). Ở đó cũng có một số con
lai ngựa Liên Xô, rất tốt, mang lên Tuần Giáo, Lai Châu để cải thiện giống,
nhưng bà con ta không thích, nên số con cháu lai này còn rất ít, và vì tỷ lệ
đó, nên coi như tuyệt chủng. Ngựa Liên Xô rất cao to, nhưng khi lai, thì con
cháu cũng tuỳ mà có con tinh nhạy, có con khờ.
*
Ngựa Hà Giang và Tuyên Quang cũng như ngựa Chợ Rã, là giống ngựa Ta. Một số
ngựa ta quá bé, mặc dù chủ cưỡi được, nhưng tôi có thể bê bổng nó lên. Lúc đó
tôi nặng 58 kilô, một ngày đi núi hơn 40 cây số là thường.
*
Qua nhiều lần mua ngựa, tôi tìm ra ngựa Ngân Sơn, Đèo Gió là tốt nhất, vì chúng
lai ngựa Pháp, có sao trắng ở giữa trán. Chúng vừa cao to, vừa nhanh nhậy, vừa
thông minh. Bề cao vai trên 1 mét 2, tiếng nhà nghề gọi là 12 nắm, tiếng Mỹ gọi
là 12 hands, vì người ta tính tròn 1 nắm tay chừng 10 centimet. Chiều vòng ngực
ngay sát nách là to nhất thì chừng 1,8 mét. Chiều ngang móng vó 10 centimet.
Ngựa ta thì cao 11 nắm, vòng ngực 1,6 mét, vó rộng 8 centimet. Ngựa này khi làm
thịt có thể được 35 kilô, còn ngựa Ngân Sơn thì 60 kilô, ngang với một con bò lớn.
*
Ngựa Tuy Hoà, Đà Lạt cũng là ngựa ta, nhưng hiếm chứ không có hàng đàn như trên
Việt Bắc. Ngựa trường đua Phú Thọ, Sài Gòn, có lẫn ngựa nước ngoài, nhưng không
con nào hơn 13 nắm. Phần lớn ngựa già, và lai tạp lung tung, phẩm chất rất kém
cả về giống, lẫn về nuôi và huấn luyện.
*
Kinh nghiệm mua ngựa, thì bạn nhìn mặt khô, chân khô, mí mắt mỏng là tốt. Mặt
béo thì chậm và đần, còn mí mắt dầy cũng chậm chân chậm trí. Muốn biết thế nào
là mặt béo mặt gầy, thì phải tập nhìn vào một đàn ngựa, sẽ thấy khác nhau chứ
nhìn 1 con thì làm sao biết? Vả lại, ngựa đua của Mỹ thi mặt gầy và mí mắt mỏng,
còn ngựa ta thì không thể như thế được, vì khác giống. Ngựa Mỹ mặt béo và mí
mắt dầy thì cũng chậm khỏi chê, mặc dầu chúng to hơn, bước rất dài. Ngựa đua Mỹ
thường 13 nắm, còn ngựa to thì 15 nắm cho đến 19 nắm. Ngựa 13 nắm rất khó cưỡi,
nếu bạn không có máu thể thao, vì lắp yên vào sẽ cao 1 mét rưỡi, nhiều người
không thể lên yên được nếu không có người đỡ lên. Nài ngựa ở Mỹ đều có người
đỡ lên ngựa (nói nôm là bế lên). Ngày xưa tôi mua mấy con, từ 11 nắm rưỡi đến
con to nhất 12 nắm rưỡi, chỉ để kéo xe. Ngựa 11 nắm thì không thể phi được, vì
nhỏ bé quá, mình nặng 55 ký, cưỡi lên, nó chỉ chạy gằn được mấy bước, rồi lại
thủng thẳng đi bộ. Vòng ngực phải 1 mét 80 trở lên mới phi được mấy trăm mét,
và cưỡi được lâu.
*
Ngoài đầu, mặt, và mắt ra, nên chọn ngựa cổ mỏng và dài, bờm mỏng. Ngựa bờm dày
thì đẹp, nhưng chậm và đần. Nhìn vào ức ngựa, nếu đưa nắm đấm của mình qua được
2 chân trước, thì ngựa có thể lực. Nếu không qua được thì ngựa quá nhỏ bé. Nhìn
từ ức, thấy ngực ngựa hình tròn hay gần tròn, thì ngựa khoẻ. Nếu thấy hình trái
xoan, thì ngựa yếu. Yếu khoẻ chỉ nói về số lượng thịt nạc, chứ không nói về tốc
độ . Ngựa yếu có thể vẫn nhanh, cưỡi lên đi nhanh hơn ngựa khoẻ mà chậm, nhưng
nếu người cưỡi quá to (như tôi 58 ký là quá to, vì bà con thường chỉ 50 ký thôi).
thì đi chợ được nửa đường sẽ chậm lại. Bà con đi đóng thuế 1 tạ thóc, mới nửa
chặng đường đã phải cho ngựa nghỉ (ngựa Ngân Sơn). Ngựa Chợ Rã thì chỉ chở 5 chục
6 chục ký thóc thôi. Có ngựa khoẻ, nhìn ngực và bụng nó hình chữ O bẹt, căng tràn
sức sống, không thấy xương sườn đâu, mà chỉ là ngựa thả hoang thôi nhé, chẳng bao
giờ biết mùi ngô cám đâu.
*
Nhìn chân móng cũng quan trọng. Ngựa chân móng tốt, thì góc độ móng trên 45 độ .
Móng càng tốt thì độ dốc càng cao. Ngựa móng tốt có thể không cần đóng móng sắt
(giày sắt cho ngựa). Móng tốt xấu không ảnh hưởng đến phẩm chất ngựa: nhanh, êm,
và an toàn. Ngày xưa con ngựa móng xấu nhất của tôi lại là con có phẩm chất tốt
nhất, chỉ bị nhỏ yếu thôi. Móng trước bao giờ cũng dốc hơn móng sau. Ngựa tốt
thì móng sau dẵm đúng vào dấu móng trước in lên trên đường. Ngựa tốt bao giờ
cũng liếc thấy 2 móng trước đặt lên trên tảng đá vững chắc chứ không phải hòn
đá cuội lăn lông lốc trên đường. Bao giờ nó cũng nhanh, vì mắt phải nhìn trước,
nhìn quanh (cảnh giác) nhìn vó bước, nhìn thức ăn (cỏ bên đường).
*
Mua ngựa thì phải thử. Nếu là ngựa cưỡi, thì phải phi xem có được mấy trăm mét
không. Nếu cao dưới 12 nắm, ngực không tròn, và không lọt nắm đấm thì miễn thử,
vì không phi được 1 trăm mét đâu. Nếu ngựa thồ, thì phải dắt thử. Buộc cổ nó
một sợi dây, rồi cầm dây dắt đi, đầu của mình sát đầu của nó, đi lên núi, lội
xuống suối. Nếu 1 trăm mét mà nó đi bằng mình (6 km một giờ) thì là ngựa nhanh.
Cả một chục con ngựa tốt, mới có 1 con đi nhanh như thế thôi. Nói thế vì lúc đó
tôi đi nhanh lắm, ngang với người miền núi. Người SaiGon và HaNoi không thể đi
được 6 km một giờ đâu. Ngoài ra, còn thử ngựa nhanh bằng cách dẫm lên vó trước
của nó. Không được đi giày đâu, vì đi giày mà dẵm lên chân ngựa thì nó thối móng
còn gì. Đi chân không, đứng trước vai ngựa, rồi dẵm lên móng nó. Ngựa nhanh thì
nhấc ngay vó đó lên. Sau đó ta lại dẫm lên móng kia . Con nào nhanh thì cũng vẫn
nhấc vó kia lên ngay, nhưng con nào chậm nhấc vó thứ nhất lên, thì nhấc vó kia lên
cũng chậm. Nếu bạn chưa có khái niệm thế nào là nhanh chậm, thì thử vài con sẽ
biết. Chúng không nhanh như nhau dâu.
*
Cho Ngựa ăn, thì cũng như nuôi Trâu Bò. Nói chung, Ngựa tốt một ngày ăn một gánh
cỏ 20 kilogram, nhưng thật ra chỉ 10 kilô vào bụng, vì 10 kilô kia chỉ là rác
rưởi, cỏ úa, gốc rễ cỏ thôi. Nếu cắt cỏ kiểu Mỹ, thì phải trồng cỏ, và nó ăn hết.
Nếu gieo Ngô (Bắp) lớn thành cây cao ngang ngực, hay cỏ Voi cao ngập đầu người,
hay Mía, thì phải cắt ngắn ra từng đốt 2 centimet ngựa mới ăn được. Nó không thể
cắn ngắn thức ăn như thỏ và chuột lang, nên thức ăn quá dài, nó sẽ nhai rồi nhả
bã, không thể nuốt được, đành nhịn đói. Khi lao động nặng, thì nên cho ăn thêm vài
lạng cho đến 1 kí thóc nữa, hay ngô cũng được. Tốt nhất thì thóc ngâm mọc mậm, hay
xay tróc vỏ trấu ra . Ngô thì cũng xay vỡ chứ không cần xay ra bột. Có thể nấu
ngô chín như bánh đúc, rồi bóp tan trong nước cho Ngựa uống cả chậu. Ngựa mới mua
trên núi có thể chưa quen thức ăn nấu, thì vẩy vào cỏ cho nó quen dần, rồi sau đó
mồi lần thấy chậu cám từ xa nó đã muốn đến ăn ngay. Thức ăn cho Ngựa phải thật sạch
sẽ. Nếu đái vào cỏ, hay ngồi lên cỏ, hay mồ hôi rỏ lên cỏ, nó không ăn đâu . Thức
ăn có lẫn thịt cá lươn ốc hay mắm thì chỉ một chút nó cũng không ăn. Nên cho nó một
chậu nước sạch để nó tuỳ thích uống, mặc dù hầu như cả ngày nó không uống nước .
Ngựa không nhai lại, nên nó tiêu hoá không hết thức ăn . Cứt nó còn nguyên cọng cỏ
và lá cỏ chưa tiêu, chỉ tiêu ở hai đầu bị nhai, bị dịch tiêu hoá thấm vào thôi . Vì
vậy, còn lấy cứt nó nuôi giun nuôi bọ rất tốt. Ngày xưa gà nhà tôi thích bới đống
phân ngựa ăn giòi trong đó lắm. Ngựa tốt, cho ăn tốt, thì rất hăng máu, phải đưa
ra chạy hàng ngày. Nó rất thích được thả ra chạy, hay để mình thồ, cưỡi. Nếu nhốt
mà ít cho hoạt động, sẽ sinh bệnh, nhưng tôi chưa có dịp cho Ngựa được nghỉ bao giờ.
Nuôi ngựa phải thửa một con dao cầu để thái cỏ. Nó cũng giống như con dao trong nhà
máy in để xén sách, nhưng khác là mặt đế không phẳng lỳ, mà nên giợn sóng, để giữ
cỏ khỏi chạy ra xa, mà đứng lại để dao xén xuống. Bạn có thể đến tiệm thuốc bắc để
tham khảo thiết kế dao cầu nó ra sao. Ngựa thả có thể đẻ ngày, nhưng ngựa làm lụng
thì chỉ đẻ đêm thôi. Thường nó đẻ vào đêm đông rét mướt, rồi con bị chết, vì chủ
không có chuồng trại tốt che mưa gió, và lúc đó thì chủ quá mệt, ngủ rất say rồi.
*
Những kinh nghiệm của tôi, đã giốc hết ra cho bạn . Đi mua ngựa, cứ mang ra áp dụng,
phán câu nào, cả làng ngựa nghe cứ há hốc mồm ra, vì họ không biết đâu. Sau đó, bạn
mới tha hồ mà chê, mà phán giá cả. Tôi đã vào 1 trại ngựa của Mỹ chơi, lúc ấy đi bộ,
vì nhà chú tôi cách trại gần 1 cây số, rồi lúc ra về, chủ trại lái xe đưa về tận nhà.
Chỉ vì sau khi nghe tôi so sánh ngựa trong trại con nào chậm con nào nhanh, anh ta hỏi,
có thể biết trước con nào thắng giải cuộc đua không, thì tôi trả lời là không thể. Trại
anh ta nuôi ngựa của anh ta, và nuôi thuê cho người khác nữa. Ngựa đi đua đều là ngựa
tốt, bằng con tốt nhất ở đó, thì làm sao chỉ nhìn hình dáng mà biết được?
*

[vietgazprom]

Hệ thống quảng cáo SangNhuong.com

Cám ơn bác anhmytran về bài viết hết sức chuyên-môn của dân trong nghề có chiều sâu, giọng kể lôi cuốn...
Xin hỏi bác 1 vài chi-tiết :
- Vó 8cm?
- Đi 6km/giờ là nhanh quá so với người, nhưng so với ngựa thì như vậy là nhanh hay chậm?
- Đứng trước ngực ngựa thử sự nhanh nhạy bằng cách dẫm móng, có sợ ngựa phản-ứng không? (Chồm lên, gõ móng lên đầu người thử).
- Trừ nước kiệu, nhưng nếu phi nhanh thì, có khi nào : Cả 4 vó đều khỏi mặt đất? Hay lúc nào cũng có 1 hay 2 vó chạm đất?
- Nếu bác bế hổng một con ngựa (dù nhỏ con) lên được, thì bác khỏe quá! Một con ngựa lùn Pony thì cũng phải 2 người mới dở lên nổi. Có thể Pony tuy lùn nhưng mập hơn chăng?

Một lần nữa, hết sức cám ơn bài viết của bác.
Chúc bác ngày đầu Xuân.
Thân.

[dothuvan]

Cám ơn bác anhmytran rất nhiều! Bác tư vấn rất hay. Mình sẽ đọc lại nhiều lần...

[info]

Hệ thống quảng cáo SangNhuong.com

Vó 8 cm tức là đường kính vó.
Vó trước thì tròn hơn vó sau, vì nó dốc 75 độ, còn vó sau chỉ
dốc 45 độ thôi, nên vó sau bị mài mòn ra hình bầu dục . Nói
chung ngựa bé thì đường kính bé . Trâu bò cũng vậy . Trâu Hà
Giang và Tuyên quang bề ngang móng có thể hơn 20 cm, vì nó to
như voi, và giống trâu bao giờ chân và móng cũng to hơn bò,
và bò thì to hơn ngựa. Ngựa bác kể phải 2 người mới bê lên
được thì móng phải 10 cm. Ngựa đua thì không phải ngựa lùn,
nhưng cũng không phải ngựa to quá, nên móng nó cũng nhỏ, chỉ
10-12 cm thôi. Ngựa đua ở Mỹ thì trung bình cao 13 nắm tay,
nên móng nó cũng 13-15 cm. Tôi chỉ nhìn ngắm ngựa Mỹ mặc dù
đứng ngay cạnh nó, chứ chưa bao giờ thật sự đo, nhưng ngựa
Việt thì tôi đo nhiều rồi.
*
6 km một giờ là nhanh so với người thành tỉnh, nhưng người
nhà quê ngày xưa phải gánh hàng đi chợ hơn 10 cây số, thì
còn là chậm. Người gánh hàng, và người kéo xe đi tốc độ 6
đến 7 km một giờ. Người đi không, hay mang vác nhẹ thì đi
tốc độ 6 km một giờ. Người thành tỉnh đi nhanh cũng chỉ được
5 km một giờ thôi, nhưng có thể chỉ đi được mấy trăm mét thì
phải nghỉ. Người kéo xe tay chạy với tốc độ 12 km một giờ,
và có thể chạy một mạch 2 chục km không nghỉ.
*
Ngựa nhanh thì đi 6 km một giờ, kể cả kéo xe chở hàng nửa tấn
nhưng con nào nhỏ thì đi 1 giờ thì phải nghỉ. Ngựa chậm thì
đi 5 km một giờ, bằng tốc độ bò đi. Trâu thì đi 4 km một giờ.
Ngựa thật nhanh cũng chỉ hơn 6 km một giờ, nhưng phải đi chợ
đường xa 2 chục cây số mới biết hơn thua . Bà con miền núi đi
chợ cứ ngồi trên lưng, rồi nó tự đi với tốc độ của nó, nên ai
đến chợ trước, thì ngựa của người đó nhanh hơn. Các ông đi chợ
rượu say, ngã vật ra đất, thì ngựa gặm cỏ quanh đó. Tỉnh lại,
thì nằm vắt người nganh lưng ngựa, thì nó lại thủng thẳng đi
về nhà, chỉ một phần tốc độ tự nhiên của nó thôi. Chừng nào
tuột từ lưng ngựa xuống, có thể ngủ một giấc, thì ngựa còn đầy
đủ cương vẫn gặm cỏ gần đấy, đến khi khuya xuống, mới thấy ngựa
lững thững về đứng trước hiên nhà, người vẫn chưa đi được.
*
Khi thử gõ móng, có thể gõ bằng ngón tay cũng được, không cần
cứ phải dẫm chân, phải cởi bỏ giầy dép. Ngày xưa tôi đi mua
ngựa thì đi chân không, nên dẫm luôn cho tiện . Lúc ấy mà đi
giày thì bao nhiêu đôi cho xuể . Một đôi giày bộ đội đi Trường
Sơn dánh Mỹ, made in China, giá 1 đôi gà trống thiến thật béo,
mấy ai có tiền mua? Giày made in HaNoi chỉ lội ngang qua 1 con
suối là đi tiêu luôn. Trước khi gõ móng, mình phải quen nó đã,
và biết nó không hung dữ . Có con rất dữ, mới thấy mình từ xa,
đã chồm 2 chân trước, định đấm bốc vào đầu vào ngực mình rồi .
Tôi đã từng bị một con cho một móng có lẽ vào đầu, nhưng tôi kịp
ngửa ra, nên trúng giữa ngực, tuy bổ hụt, nhưng tím bầm lại mấy
ngày . May mà con ngựa đó quá bé, dưới cỡ, nên vết thương không
nặng . Nếu ngựa to, nhanh, và hung dữ, có thể nó bổ vỡ sọ mình.
Tôi còn bị một con cắn vào mặt, nhưng tôi né người và vung tay
lên đỡ, nên cắn đúng vào vai, rách toang áo, và tím mấy ngày .
Ngựa cắn rất chậm, nhưng vì tôi cũng chậm, nên mới bị. Nguy hiểm
nhất là ngựa đá hậu. Nó tinh rất kỹ, để khi mình trờ tới, là
tung vó lên, rất khó tránh. Tôi bị một nhát trượt vào hông, chỉ
hơi sầy da, vì tôi đã lùi lại trước khi nó tung vó lên . Anh bạn
tôi bị con ngựa con mấy tháng cho một vó vào giữa trán, thành một
cái sẹo vầng trăng khuyết rất xinh. Miếng đá hậu này cũng có thể
để nó tấn công, nhưng đối với người thì khó thực hiện được, vì
nó phải chồm 2 chân trước sang bên cạnh, rồi uốn sườn, mới tung
vó được . Thời gian đó thì mình đã chạy xa mấy bước rồi . Tuy thế
đánh nhau với ngựa và trâu bò, thì nó vẫn đá được miếng đá nặng
cân này, có thể đuổi trâu bò ra khỏi khu vực của nó . Mỗi khi thấy
ngựa đánh nhau, chúng tôi phải xúm vào kéo cương ra, không để chúng
bị thương, ảnh hưởng sản xuất.
*
Ngựa phi nhanh thì có lúc không chân nào chạm đất cả. Chính vì
thế mà chúng mệt rất nhanh . Ngựa cưỡi thì bao giờ cũng phải cho
ăn thêm chất bột. Ngựa miền núi, đôi khi chẳng cho ăn bao giờ .
Chủ cứ thả hoang như trâu bò, rồi khi cần đi chợ, hay thồ thóc nộp
thuế, mới vào rừng bắt về xài một ngày, rồi xong việc thì bỏ cương
ra. Có con chỉ chủ mới bắt được, nhưng có con thì kẻ trộm bắt cũng
được . Tuy vậy, khi nó theo đàn, thì chỉ chủ mới bắt được . Người
lạ đến thì chúng chạy cả đàn rầm rập trên núi, không tài nào bắt
được . Nếu đêm về, có con về chuồng ngủ, người lạ đến gần, thì
ngựa con và ngựa cái núp sau ngựa đực, và ngựa đực rất dữ, đừng
dại mà trêu vào . Tuy vậy, sau khi bán, chủ trao dây thừng buộc cổ
cho mình, thì vẫn dắt đi hiền lành . Có lẽ trong làng bản người ta
đã từng cho mượn cho thuê nhiều lần rồi, nên nó cũng đã quen. Ngựa
Mỹ thì không như vậy, chỉ vì chủ nó nói, con này dữ lắm, nguy hiểm
lắm, đứng cách xa hàng rào nó ra nhé . Nếu họ nói thế thì làm sao
mình còn dám đến gần và cưỡi thử được . Đó là một cách tế nhị mà
cấm mình đó thôi. Dù sao, ngựa càng to khoẻ, thì mức độ nguy hiểm
càng lớn, vì nó càng bạo gan hơn . Điểm thứ hai nữa là mức độ thuần
hoá . Ngựa 1 chủ thì khó trị hơn ngựa nhiều chủ, qua nhiều tay cưỡi
rồi.
*
Nói chung, muốn bắt ngựa thì giơ một cái rổ, cái thúng hay cái thùng
ra, nó tưởng là mình cho thóc, thì đến gần, và mình chộp luôn lấy
cái bờm trán nó là bắt được. Cũng có thể bứt một nắm cỏ ngon giơ ra
thì nó cũng đến cho bắt . Đó là ngựa của mình, đã quen mình rồi .
Đôi khi nó giở chứng, không muốn đi làm, thì cũng khó bắt, cứ né xa
xa . Lúc ấy thì mình quăng một sợi dây thừng vắt ngang lưng nó, thì
nó đứng lại, mình bắt được thì đeo cương vào cho đi kéo xe. Nếu là
ngựa của người khác, mình muốn bắt, thì phải đi từ đằng trước lại.
Nếu nó quay đít lại, thì mình phải rút lui. Nếu nó vẫn quay mặt lại,
thì nhìn vào đôi tai của nó. Nếu tai xuôi về phía sau, thì nó sắp sửa
cắn hay chồm 2 chân lên bổ vào đầu mình đấy . Phải đứng lại ngay, và
chờ cho đến khi đôi tai của nó trở lại bình thường, thì mới tiến lại
được . Cho đến khi mình vuốt ve mặt nó, cổ nó rồi, thì mỡi cưỡi được.
Ở Mỹ có người cho thuê ngựa cưỡi vào những dịp lễ mừng ngày sinh, hay
lễ tốt nghiệp phổ thông chẳng hạn, thì đều là ngựa nhỏ, cao hơn 1 mét,
và rất lành, rất chậm . Khi cho thuê, thì chủ ngựa vẫn phải dắt cương,
chứ không để ngưòi thuê tự mình cưỡi . Hợp đồng như thế rồi, ai không
thuê thì thôi. Nước Mỹ luật pháp rất chặt, nên thuê ngựa cũng hạn chế,
chủ thuê ngựa sợ nếu người thuê ngựa bị ngã thì bán cả nhà đi mà đền
thương tật sao . Chẳng như ViệtNam, tôi thử ngựa bị ngã bao nhiêu lần,
bà con cũng chỉ cười ầm lên, rất vui. Nếu học biết cưỡi ngựa thì đã
không bị ngã như thế.
*
À quên, bọn đánh xe ngựa chúng tôi, ai cũng phải bê được bao xi măng,
lúc ấy chỉ có loại 50 ký, nên con ngựa bị ngã mà tôi nâng nó lên, mới
phát hiện ra nó quá nhẹ, có lẽ chỉ 75 ký thôi. Tôi cũng không khoẻ bằng
những người bốc vác chuyên nghiệp, bê được cả bao gạo 1 tạ . Lúc ấy còn
tục lệ đóng bao gạo 1 tạ vào bao tải có in một dọc màu xanh to như bàn
tay, gọi là "bao chỉ xanh." Tôi vẫn vác được bao 1 tạ, có người đặt lên
vai cho mình, và đi được mấy chục mét, nhưng tự mình thì không thể nâng
lên được. Lúc ấy tôi mới chừng 25 tuổi, vừa khoẻ vừa sung sức nhất. Chục
năm sau tôi vẫn tự bê được bao 50 kilô, nhưng chỉ nâng được lên, chứ không
khuân vác ăn tiền được nữa. Mấy năm nay, chỉ có 1 lần tôi phải đi bộ 3 km
vì xe hỏng bất chợt, phải đi làm, trời tối không có xe bus, và cũng chẳng
chạy quá 2 trăm mét, từ nhà đến tiệm gần nhất. Nghĩ lại thời trai trẻ,
vẫn nhớ đến bà con quê nhà, bây giờ ngày ngày vẫn còn đập đá, bê vôi, mỗi
ngày vác hàng trăm ký đi mấy trăm mét không biết bao nhiêu lần. Đời lầm
than giản dị, nhưng nghe ra cũng thật siêu nhân, chẳng thua gì các lực sỹ
tập luyện để dự thi thế vận hội ÔLymPic.

[maitrunglam]

Wow, diễn đàn có bác anhmytran thật là sôi nổi hẳn.

[horstsung]

Hệ thống quảng cáo SangNhuong.com

Còn vụ Cao Ngựa nữa chứ . Bác anhmytran có biết vụ này ko? Dạo này nhiều ông thích mua ngựa về nấu cao quá

[vanmai.co]

bác anhmytran dân trong nghề có khác.ngựa miền núi phía bắc trông còm nhom mà kéo hàng rất khỏe nhưng nhìn trông tội quá.tại sao ngựa ở đó trông còm vậy,có phải khi nhảy giống xong ngựa đực thừong đá bộ phận sinh dục rồi chết lên người ta chỉ cho ngựa già giao phối không.

[jinwonvina]

Hệ thống quảng cáo SangNhuong.com

Cao ngựa thì chỉ nấu ngựa trắng, mõm đỏ, mí mắt đỏ thôi .
Ngựa trắng có đốm hay mõm và mi mắt không đỏ thì không nấu
cao được.
*
Ngày tôi lên chợ Rã mua ngựa, thì luôn luôn có 2 con ngựa
trắng thả rông ở đó. Trông tướng tá thì cũng được 7 điểm,
còn vóc dáng thì chỉ được 5-6 thôi, vì cao chưa được 12 nắm.
Hỏi dò nhân dân thì được biết mỗi con giá 1 nghìn đồng, trong
khi con to đẹp nhất cả huyện chỉ có 7 trăm, còn ngựa cái đẹp
nhất chỉ có 6 trăm. Cuối cùng tôi mua 2 con ngựa cái, mỗi con
4 trăm rưởi đồng. Mang về đến nhà, luyện xong, bán được trung
bình mỗi con 1 nghìn đồng. Chi phí các khoản 1 trăm rưởi, nên
tiền công thường gọi nhầm là tiền lời được 4 trăm đồng, so với
cứ ở nhà đánh xe ngựa thì hơi lỗ một chút.
*
Lên Ngân Sơn, tôi mua một con ngựa cái trắng cao 12 nắm rưỡi,
tướng tá 8 điểm, vì nó nhanh, nhưng lép, nhìn ngang thì đẹp,
nhưng nhìn dọc thì mỏng tang. Thật ra nó hơi ngả vàng, và mõm
và mí mắt thì loang như giống lợn Móng Cái. Mới đem về gần đến
nhà, thì đã có người nài mua với giá 1 nghìn 2, lời 1 trăm đồng
nên tôi bán ngay, lấy tiền làm chuyến tiếp, vì đã thấy một con
khác hay hơn rồi. Nghe bà con bàn tán, con này ngựa bạch, nấu
cao được, giá rất cao, nhưng tôi cứ như không nghe thấy. Sau
này mấy tháng, có dịp đi ngang qua nơi ấy, vẫn có thể thấy con
ngựa tôi bán đang kéo xe, chẳng bán được giá cao để nấu cao.
*
Nghe chuyện nấu cao thì biết vậy, chứ tôi chẳng dám bỏ tiền
ra mua giá cao rồi để ngựa đó mà ngắm.
*
À, bàn thêm về chọn ngựa:
*
Người ta biết coi răng tính tuổi, nhưng tôi không biết. Tôi
chỉ đoán Ngựa non Ngựa già thôi, và sai số khá lớn. Ngựa non
thì cổ không có vết, còn đang lớn được, dưới 5 tuổi. Sau đó
thì cổ lõm xuống một vệt thẳng kéo dài từ mang tai đến ức.
Vết lõm đó càng ngày càng sâu xuống và dưới vệt lõm đó là
ống ăn và ống thở của ngựa. Trên 10 tuổi thì ngựa bắt đầu yếu
đi, tương đương với ở người là trên 30 tuổi, không còn xuân
nữa. Lúc đó cả vùng thịt dưới vết lõm đó trở nên bùng nhùng,
mà ở một số bò, ta gọi là yếm. Vậy, khi mua ngựa, bạn phải coi
vùng bùng nhùng dưới vệt chéo ở cổ nhé. Nói với người bán rằng
ngựa của ông không còn trẻ nữa đâu, bán rẻ đi.
*
Ngựa bình thường, thì u vai là cao nhất, và u hông cũng cao
bằng như thế . Khi đóng cũi nhốt ngựa, khác với cũi trâu bò,
có thể đóng vừa khít chiều ngang bụng, thêm 20 centimét nữa,
vừa khít chiều dài ngựa từ ngực đến mông, thêm 50 centimet
nữa, và chiều cao ngựa từ đất đến u vai, trừ bớt 5 centimet
nữa. Có thể thêm chiều cao và chiều dài cũi, nhưng không nên
thêm chiều cao thanh chắn trước ngực, vì thanh đó cao hơn
chiều cao vai ngựa, thì nó đi qua được. Khi ngựa chui qua
thanh chắn trước mặt, nó cảm thấy u vai (có lông bờm đến đó
là hết, và rất ngắn) chạm vào thanh gỗ chắn thì nó đứng lại.
Nó chỉ cân rùn chân trước một chút là qua được, nhưng phải
có người huấn luyện mới biết cái trò ma mãnh này. Ngựa thường
thì không thể nào chui qua được thanh gỗ thấp hơn vai nó dù
chỉ 1 centimet. Mình phải làm thấp hơn 5 centimet để phòng
nó cố tình chui qua thanh thấp hơn 1 centimet, thì sợt da vai
và chảy máu. U hông thì cũng cao bằng u vai, nhưng chân sau
nó có thể lùn xuống được dễ dàng để chui qua cổng thấp. Có
những con u hông cao hơn u vai 1-2 centimet thì cũng bình
thường, nhưng u hông thấp hơn u vai thì đừng mua. Đó là
ngựa có dáng không bình thường . Cũng phải coi từ hõm vai
cho đến u hông có thẳng không. Nếu đó là đường thẳng kẻ chỉ
hay hơi võng xuống thì là ngựa tốt, nhưng nếu hơi vồng lên
thì mua về nấu cháo bưng thuốc cho nó thôi . Chọn trâu bò
cũng vậy . Người nào cởi trần mà thấy xương sống nổi lên
thì cũng không lao động nặng được, đàn ông kém sinh dục, đàn
bà khó chửa đẻ. Ngựa đang sung sức, thì nhìn trên lưng xuống
thấy hơi lõm . Ngựa già và ngựa chủ không cho ăn, chỉ bắt làm
thì hơi gồ xương sống lên. Bạn có thể vỗ mạnh lên lưng ngựa,
đừng vỗ vào xương sống nó, vì chủ sẽ tức giận, để khám bắp
thăn của nó có dày không . Nếu đau tay, thì đừng mua, vì bắp
thăn mỏng quá. Nếu thấy mềm lún tay, thì bắp thăn rất dày,
và khi cưỡi nó bước lên dốc, sẽ cảm thấy bắp thăn gồng lên
dưới đít và đùi mình. Tôi không biết cưỡi ngựa, nên không
bao giờ mua yên ngựa cả, nên cảm giác được các bắp thịt ngựa
khi cưỡi nó.
*
Cũng nên chọn ngựa đuôi dài và dày. Nước ta có nhiều ruồi
muỗi lắm, nên ngựa cần có đuôi thật tốt để đuổi ruồi muỗi .
Thường thì lông đuôi ngựa từ mông đến chạm đất, khi đuổi
ruồi thì quật đến tận ngực . Thế là ngựa vuông. Có một sô
hiếm thì ngựa cao hơn dài, đuôi quật quá ngực, cũng là ngựa
tốt. Một số ngựa lại là chữ nhật, vì chân ngắn quá, nên đuôi
quật không tới được ngực. Dù sao, ngựa chữ nhật cũng không
xấu, vì điểm chân ngắn cũng không dở lắm đâu . Nhiều con
chân ngắn nhưng các điểm khác tốt, thì trung bình cũng được
9 điểm về mọi mặt. Tôi cũng đã nói, không chọn ngựa bờm dày
và cổ dày, vì chậm, nên ngựa bờm đã mỏng, lại bị xén ngắn
đi, nên không rũ bờm đuổi muỗi được . Vì thế chuồng ngựa
phải có mành mành chắn ruồi muỗi. Chuồng ngựa phải rộng
gấp đôi cũi ngựa chiều dài, và gấp 3 cũi ngựa chiều rộng,
và không có thanh chắn ngang ngực, mà là cửa sổ có máng ngựa
trong nghề gọi là tàu ngựa.
*
Ngoài dáng thân thể, còn coi dáng đi nữa . Dáng đi đẹp nhất
là nhấc cao vó, để khi đặt móng xuống, đoạn thẳng đứng 5
centimet là đẹp . Ngựa thường thì đoạn đặt móng thẳng đứng
xuống đất chỉ 1 centimét thôi, hầu như không nhận thấy . Khi
ngựa kiệt sức, thì bị kéo rê móng, mòn mũi móng, và thường
thì vết móng sau không dẵm lên được vết móng trước . Tuy
có con đặt móng ít thẳng đứng mà vẫn là ngựa hay, nhưng dáng
đi nhấc cao vó và vỗ cao xuống đất cũng là một điểm thêm cho
ngựa.
*
Đó là nhìn ngang khi ngựa đi, và còn nhìn dọc nữa. Nói chung
ngựa đi 2 hàng: 2 chân bên trái thì đi hàng trái, 2 chân bên
phải thì đi hàng phải. Có con thì 2 hàng này rất gần nhau,
hầu như thành 1 hàng, nhưng có con thì 2 hàng này rất xa nhau.
Ngựa đi gần 1 hàng thì tốt hơn đi 2 hàng cách xa nhau. Ngựa
to thì chiều dày lớn, ngực và háng rộng, thì 2 hàng xa nhau,
nhưng nó cao, thì vẫn chụm móng lại, và đi gần thành 1 hàng.
*
Chuyện ngựa đực nhảy xong rồi chết thì cũng có. Ngành Y gọi
là phạm phòng, là cách nói chữ che dấu đi chuyện giao cấu .
Ngoài bắc thì nghèo (nói thật, chứ không có ý nói xấu đâu nhé,
vì tôi cũng là người bắc đây) nên bóc lột ngựa, bắt làm nặng,
làm nhiều, chỉ cho ăn cỏ, vì tiền mua cám thóc ngô đỗ đắt,
nên nó bình thường đã rất mỏi mệt rồi . Sau khi nhảy ngựa cái
(chủ rất sợ nó làm vậy, nhưng chẳng may lỡ ra không trông coi
xuể) thì chủ vẫn không cho nghỉ, thì dần dần ốm chết thôi .
Ai khá giả, cho ngựa nghỉ vài hôm mà nhà vẫn còn gạo ăn, thì
ngựa không chết. Ngựa tôi mua về, luyện xong, bán cho bạn trong
đoàn xe, làm được mấy tháng, thì nó trở thành ngựa ngơ ngẩn,
thả ra cũng đứng yên . Cuối cùng anh bạn tôi phải cho nó nghỉ
dần dần nó mới tỉnh lại . Trong lúc đó trong đoàn có người ốm
nên thuê anh ta đi làm thay vào chỗ đó, nên con ngựa mới thoát
chết vì lao lực. Tôi thương nó lắm, nhưng không thể giúp được .
Cả thị xã Hưng yên, ai cũng nghèo, cơm độn mì còn không có đủ
no, làm gì cho ngựa được nghỉ? Vậy thì đừng đổ cho chuyện nhảy
nữa nhé . Nhà giàu thì ngựa nhảy liền liền cũng chẳng chết được.
*